तुमच्या व्यवसायासाठी फेसबुक, इंस्टाग्राम की यूट्यूब: काय निवडावे?

एकाच वेळी तीन बोटींवर पाय ठेवण्याची चूक…

श्री. गायकवाड यांचा पुण्यात एक सुंदर आणि पारंपरिक हस्तकला वस्तूंचा व्यवसाय आहे. एका डिजिटल मार्केटिंग तज्ञाच्या सल्ल्यानुसार त्यांनी आपल्या व्यवसायाला ऑनलाइन नेण्याचे ठरवले. उत्साहाच्या भरात, त्यांनी एकाच वेळी फेसबुक पेज, इंस्टाग्राम अकाउंट आणि यूट्यूब चॅनल सुरू केले.

सुरुवातीला काही दिवस त्यांनी तिन्ही ठिकाणी फोटो आणि व्हिडिओ टाकले. पण लवकरच त्यांच्या लक्षात आले की:

• फेसबुकवर जे चालते, ते इंस्टाग्रामवर चालत नाही.
• यूट्यूबसाठी व्हिडिओ बनवायला खूप वेळ आणि मेहनत लागते.
• तिन्ही ठिकाणी रोज नवीन आणि वेगळे काय टाकायचे, या विचारानेच ते थकून जायचे.

परिणाम? काही महिन्यांतच, त्यांचे तिन्ही प्लॅटफॉर्म्स ओसाड पडले. त्यांची ऊर्जा विभागली गेली आणि ते कोणत्याही एका ठिकाणी आपले १००% देऊ शकले नाहीत.

ही चूक अनेक व्यावसायिक करतात. ते असे गृहीत धरतात की ऑनलाइन उपस्थिती म्हणजे प्रत्येक उपलब्ध सोशल मीडिया प्लॅटफॉर्मवर असणे. पण सत्य हे आहे की, प्रत्येक ठिकाणी असण्यापेक्षा, योग्य ठिकाणी प्रभावीपणे असणे हे जास्त महत्त्वाचे आहे.

तुमच्या व्यवसायासाठी योग्य व्यासपीठ निवडणे हे युद्धात योग्य शस्त्र निवडण्यासारखे आहे. प्रत्येक शस्त्राची आपली एक खासियत असते. आज आपण फेसबुक, इंस्टाग्राम आणि यूट्यूब या तीन प्रमुख शस्त्रांची ओळख करून घेणार आहोत आणि तुमच्या व्यवसायाच्या ‘रणांगणावर’ कोणते शस्त्र सर्वात प्रभावी ठरेल, हे ठरवणार आहोत.

ओळख करून घेऊया: तीन प्लॅटफॉर्म्स, तीन वेगवेगळी व्यक्तिमत्त्वे

प्रत्येक सोशल मीडिया प्लॅटफॉर्मचे एक स्वतःचे ‘व्यक्तिमत्त्व’ आणि एक विशिष्ट प्रकारचा ‘वापरकर्ता’ असतो.

१. फेसबुक: आपल्या समाजाचा डिजिटल ‘पारा’

• व्यक्तिमत्त्व: फेसबुक हे एका मोठ्या कुटुंबासारखे किंवा आपल्या गावातील पारासारखे आहे. इथे सर्व वयोगटातील लोक एकत्र येतात, गप्पा मारतात, माहितीची देवाणघेवाण करतात आणि समुदायाचा (Community) भाग बनतात. हे एक नातेसंबंध आणि संवाद-केंद्रित व्यासपीठ आहे.
• वापरकर्ता कोण आहे?: येथे २५ ते ५५+ वयोगटातील लोकांचे प्रमाण सर्वाधिक आहे. तुमचे काका, मावशी, जुने मित्र आणि पालक तुम्हाला इथे हमखास भेटतील.
• कशासाठी वापरले जाते?: मित्र आणि कुटुंबाच्या संपर्कात राहण्यासाठी, बातम्या वाचण्यासाठी, आपल्या आवडीच्या विषयांवरील ग्रुप्समध्ये (उदा. बागकाम, स्वयंपाक, ट्रेकिंग) सामील होण्यासाठी आणि स्थानिक व्यवसायांबद्दल शिफारसी (Recommendations) मिळवण्यासाठी.

२. इंस्टाग्राम: एक चकचकीत आणि आकर्षक ‘प्रदर्शन’

• व्यक्तिमत्त्व: इंस्टाग्राम हे एका कला दालनासारखे (Art Gallery) किंवा फॅशन मॅगझिनसारखे आहे. इथे शब्दांपेक्षा सुंदर आणि आकर्षक दिसण्याला (Visual Appeal) जास्त महत्त्व आहे. हे सौंदर्य, प्रेरणा आणि जीवनशैली-केंद्रित (Lifestyle) व्यासपीठ आहे.
• वापरकर्ता कोण आहे?: येथे १८ ते ३५ वयोगटातील तरुणांचे आणि महिलांचे प्रमाण सर्वाधिक आहे.
• कशासाठी वापरले जाते?: सुंदर फोटो आणि व्हिडिओ (विशेषतः रिल्स) पाहण्यासाठी, नवीन ट्रेंड्स शोधण्यासाठी, प्रभावशाली व्यक्तींना (Influencers) फॉलो करण्यासाठी आणि व्हिज्युअली आकर्षक उत्पादने शोधण्यासाठी.

३. यूट्यूब: ज्ञानाचे आणि मनोरंजनाचे ‘विद्यापीठ’

• व्यक्तिमत्त्व: यूट्यूब हे जगातील सर्वात मोठे ‘व्हिडिओ ग्रंथालय’ किंवा एक विनामूल्य ‘विद्यापीठ’ आहे. इथे लोक काहीतरी शिकण्यासाठी, माहिती मिळवण्यासाठी किंवा सविस्तर मनोरंजन अनुभवण्यासाठी येतात. हे ज्ञान, कौशल्य आणि सखोल माहिती-केंद्रित व्यासपीठ आहे.
• वापरकर्ता कोण आहे?: येथे जवळजवळ प्रत्येक वयोगटातील आणि प्रत्येक प्रकारचा वापरकर्ता आहे. ज्याला काहीही शिकायचे किंवा पाहायचे आहे, तो यूट्यूबवर येतो.
• कशासाठी वापरले जाते?: “हे कसे करावे?” (How-to videos) असे प्रश्न शोधण्यासाठी, उत्पादनांचे सविस्तर रिव्ह्यू पाहण्यासाठी, चित्रपट किंवा गाण्यांचे ट्रेलर पाहण्यासाठी, शैक्षणिक व्हिडिओ पाहण्यासाठी आणि आपल्या आवडत्या विषयांवर सखोल माहिती मिळवण्यासाठी.

तुमच्या व्यवसायासाठी योग्य प्लॅटफॉर्म कसा निवडाल? – ३ महत्त्वाचे प्रश्न

आता या तीन प्लॅटफॉर्म्सची ओळख झाल्यावर, तुमच्या व्यवसायासाठी योग्य निवड करण्यासाठी स्वतःला खालील तीन प्रश्न विचारा:

प्रश्न १: माझा ग्राहक कोण आहे आणि तो कुठे आहे?

हा सर्वात महत्त्वाचा प्रश्न आहे. तुम्ही मासे पकडण्यासाठी तिथेच जाल जिथे मासे आहेत, बरोबर?

• जर तुमचे ग्राहक ३५+ वयोगटातील असतील, जसे की पालक, व्यावसायिक किंवा स्थानिक रहिवासी, आणि तुम्ही स्थानिक सेवा (उदा. किराणा दुकान, क्लिनिक, क्लासेस) किंवा कौटुंबिक उत्पादने विकत असाल, तर फेसबुक तुमच्यासाठी सर्वोत्तम जागा आहे.
• जर तुमचे ग्राहक तरुण (१८-३५ वर्षे) असतील, विशेषतः महिला, आणि तुमचा व्यवसाय फॅशन, सौंदर्य, खाद्यपदार्थ, प्रवास किंवा सजावट यांसारख्या व्हिज्युअली आकर्षक गोष्टींशी संबंधित असेल, तर इंस्टाग्राम हे तुमचे मुख्य शस्त्र असले पाहिजे.
• जर तुमच्या व्यवसायात ज्ञान, कौशल्य किंवा माहिती देणे महत्त्वाचे असेल, आणि तुम्ही ग्राहकांना एखादी गोष्ट “कशी काम करते” हे सविस्तरपणे दाखवू शकत असाल (उदा. इलेक्ट्रॉनिक वस्तू, सॉफ्टवेअर, मशिनरी, कन्सल्टिंग सेवा, शिक्षण), तर यूट्यूब तुमच्यासाठी एक शक्तिशाली माध्यम आहे.

प्रश्न २: माझ्या व्यवसायाचे स्वरूप काय आहे – मी काय विकतो?

तुमचे उत्पादन किंवा सेवा हे ठरवते की तुम्ही तुमची गोष्ट कशी सांगायला हवी.

• जर तुमचा व्यवसाय समुदाय-आधारित (Community-based) असेल, जिथे चर्चा आणि नातेसंबंध महत्त्वाचे आहेत (उदा. स्थानिक सेवा, क्लासेस, इव्हेंट्स, B2B व्यवसाय), तर फेसबुक तुम्हाला ग्रुप्स आणि इव्हेंट्सच्या माध्यमातून लोकांपर्यंत पोहोचायला मदत करते.
• जर तुमचे उत्पादन ‘दिसण्यावर’ विकले जात असेल, ज्याचे सौंदर्य किंवा परिणाम डोळ्यांनी अनुभवता येतो (उदा. रेस्टॉरंटमधील पदार्थ, डिझायनर कपडे, हस्तकला, इंटिरियर डिझाइन), तर इंस्टाग्राम तुम्हाला फोटो, रिल्स आणि स्टोरीजच्या माध्यमातून ती गोष्ट प्रभावीपणे मांडण्याची संधी देते.
• जर तुमच्या उत्पादनाची किंवा सेवेची कार्यपद्धती समजावून सांगणे आवश्यक असेल, जिथे ग्राहकाला खरेदी करण्यापूर्वी सविस्तर माहिती हवी असते (उदा. एखादे नवीन गॅजेट कसे वापरावे, तुमच्या आर्थिक सल्ल्याचे फायदे, तुमच्या मशिनरीचे डेमो), तर यूट्यूब तुम्हाला व्हिडिओच्या माध्यमातून ती माहिती देण्यास आणि ग्राहकाचा विश्वास जिंकण्यास मदत करते.

प्रश्न ३: माझ्याकडे कोणत्या प्रकारचा कंटेंट (Content) तयार करण्याची क्षमता आहे?

हा एक व्यावहारिक प्रश्न आहे. तुमच्याकडे कोणत्या प्रकारची माहिती तयार करण्यासाठी वेळ, कौशल्य आणि संसाधने आहेत?

• जर तुम्ही चांगले लिहू शकत असाल, लोकांच्या प्रश्नांना उत्तरे देऊ शकत असाल आणि संवाद साधण्यात चांगले असाल, तर फेसबुक तुमच्यासाठी सोपे आहे. इथे फोटोसोबत लिहिण्यालाही खूप महत्त्व आहे.
• जर तुम्ही तुमच्या उत्पादनाचे किंवा कामाचे अत्यंत सुंदर आणि आकर्षक फोटो काढू शकत असाल किंवा छोटे, मनोरंजक व्हिडिओ (रिल्स) बनवू शकत असाल, तर इंस्टाग्राम तुमच्यासाठी योग्य आहे. इथे चांगल्या कॅमेराची आणि व्हिज्युअल सेन्सची गरज असते.
• जर तुम्ही सविस्तर आणि माहितीपूर्ण व्हिडिओ तयार करू शकत असाल आणि तुमच्याकडे त्यासाठी आवश्यक वेळ आणि उपकरणे (अगदी चांगला मोबाईल कॅमेरा आणि माइक सुद्धा चालेल) असतील, तर यूट्यूब तुमच्यासाठी दीर्घकाळात खूप फायदेशीर ठरू शकते. यूट्यूबला सातत्य आणि अधिक मेहनत लागते.

तिन्हीचा वापर एकत्र कसा करायचा? (प्रगत रणनीती)

सुरुवात करताना कोणत्याही एकाच प्लॅटफॉर्मवर लक्ष केंद्रित करणे महत्त्वाचे आहे. एकदा तुम्ही तिथे यशस्वी झालात, की तुम्ही हळूहळू दुसऱ्या प्लॅटफॉर्मचाही विचार करू शकता. अनेक मोठे ब्रँड्स तिन्ही प्लॅटफॉर्म्सचा वापर एकात्मिक पद्धतीने करतात.

• फेसबुक: समुदायाची निर्मिती आणि सविस्तर माहिती देण्यासाठी.
• इंस्टाग्राम: ब्रँडची जीवनशैली (Lifestyle) आणि व्हिज्युअल ओळख दाखवण्यासाठी.
• यूट्यूब: सखोल ज्ञान देण्यासाठी आणि ग्राहकांना शिक्षित करण्यासाठी.

निष्कर्ष: एक निवडा, त्यावर प्रभुत्व मिळवा आणि मग पुढे जा

फेसबुक, इंस्टाग्राम आणि यूट्यूब हे तिन्ही शक्तिशाली व्यासपीठ आहेत, पण प्रत्येकाची लढाईची पद्धत वेगळी आहे. तुमच्या व्यवसायासाठी योग्य प्लॅटफॉर्म निवडणे म्हणजे तुमच्या ग्राहकांना समजून घेणे, तुमच्या उत्पादनाच्या ताकदीला ओळखणे आणि तुमच्या स्वतःच्या क्षमतेचा वास्तववादी अंदाज घेणे.

श्री. गायकवाड यांच्यासारखी चूक करू नका. एकाच वेळी तिन्ही बोटींवर पाय ठेवण्याऐवजी, तुमच्या व्यवसायासाठी सर्वात योग्य वाटणारी एक बोट निवडा. त्या बोटीला कसे चालवायचे, यात पूर्णपणे पारंगत व्हा. एकदा तुम्ही त्या एका समुद्रावर (प्लॅटफॉर्मवर) राज्य करायला लागलात, की मग दुसऱ्या समुद्राकडे वळण्याचा विचार करा.

या तीन रस्त्यांपैकी कोणताही एक रस्ता निवडा आणि त्यावर आत्मविश्वासाने पहिले पाऊल टाका. योग्य रस्त्यावर टाकलेले एक पाऊल, चुकीच्या रस्त्यांवर धावण्यापेक्षा नेहमीच चांगले असते.

तुमच्या व्यवसायासाठी या तीनपैकी कोणता प्लॅटफॉर्म सर्वात योग्य आहे, याबद्दल अजूनही तुमच्या मनात गोंधळ आहे का? तुमच्या व्यवसायाच्या स्वरूपानुसार आणि तुमच्या ग्राहकांनुसार योग्य रणनीती कशी तयार करावी?

या निर्णयासाठी आम्ही तुम्हाला मदत करू शकतो. कोणत्याही दबावाशिवाय, एका अनौपचारिक (informal) आणि मोफत चर्चेसाठी खालील बटणावर क्लिक करून आम्हाला थेट WhatsApp करा. चला, मिळून तुमच्या व्यवसायासाठी विजयाचा योग्य मार्ग निवडूया.