जाहिरातीचे पत्रक (Pamphlet) वाटण्याचा आणि ऑनलाइन जाहिरात करण्याचा खर्च: काय जास्त फायदेशीर?

एक ओळखीचे दृश्य…

आज शुक्रवार, १५ ऑगस्ट २०२५ आहे. पुण्यात सकाळची वेळ आहे. एका मिठाईच्या दुकानाचा मालक, श्री. शिंदे, नुकत्याच छापून आलेल्या ५,००० चकचकीत पत्रकांचा (Pamphlets) गठ्ठा हातात घेऊन बसला आहे. कागदाचा आणि शाईचा तो ओळखीचा वास त्याला एक वेगळाच उत्साह देतो. येत्या गणेश चतुर्थीसाठी खास ऑफर्सची ती जाहिरात असते. तो एका मुलाला बोलावून ती सर्व पत्रकं परिसरातील घरोघरी आणि वर्तमानपत्रात टाकण्याचे काम देतो.

मुलगा निघून जातो आणि श्री. शिंदे आपल्या कामाला लागतात. पण त्यांच्या मनात विचारांचे चक्र सुरू होते…

“मी ५,००० पत्रकं तर छापली, पण ती खरोखर ५,००० लोकांपर्यंत पोहोचतील का?”

“त्यातील किती लोक ती पूर्णपणे वाचतील?”

“वर्तमानपत्रातून आलेले कितीतरी पत्रकं न वाचताच कचऱ्याच्या डब्यात जातात, त्याचं काय?”

“या खर्चामधून मला किती ग्राहक मिळतील, याचा काही हिशोब मला कधीच कळणार नाही…”

ही फक्त श्री. शिंदे यांची नाही, तर तुमच्या-आमच्यासारख्या प्रत्येक व्यावसायिकाची कहाणी आहे, जो प्रामाणिकपणे मेहनत करून आपला व्यवसाय वाढवण्याचा प्रयत्न करत आहे. पत्रक वाटणे हा एक जुना आणि ओळखीचा मार्ग आहे, पण आजच्या डिजिटल युगात, जिथे प्रत्येकाचे लक्ष मोबाईलच्या स्क्रीनवर आहे, तिथे हा मार्ग कितपत प्रभावी आहे?

आज आपण याच प्रश्नाचे उत्तर शोधणार आहोत. आपण जाहिरातीचे पत्रक आणि ऑनलाइन जाहिरात या दोन्ही पद्धतींची प्रत्येक पैलूवर सविस्तर तुलना करणार आहोत, जेणेकरून तुम्ही तुमच्या मेहनतीच्या पैशांची गुंतवणूक कुठे करायला हवी, याचा योग्य निर्णय घेऊ शकाल.

खर्चाची थेट तुलना: आकड्यांमधून वास्तव समजून घेऊया

कोणत्याही जाहिरातीचा विचार करताना पहिला प्रश्न येतो तो म्हणजे ‘खर्च किती येईल?’ चला, दोन्ही पद्धतींचा खर्च एका उदाहरणाने समजावून घेऊया.

पत्रक जाहिरातीचा खर्च (एक अंदाज)

समजा, श्री. शिंदे यांच्याप्रमाणेच तुम्हालाही ५,००० पत्रकं छापून वाटायची आहेत.

• डिझाइनिंगचा खर्च: एका सामान्य डिझाइनरकडून डिझाइन बनवण्याचा खर्च साधारणपणे ₹१,००० ते ₹२,००० येतो.
• छपाईचा खर्च (Printing Cost): चांगल्या प्रतीच्या कागदावर ५,००० पत्रकं छापण्याचा खर्च (प्रति पत्रक ₹१.५० प्रमाणे) ₹७,५०० येतो.
• वाटपाचा खर्च (Distribution Cost): ही ५,००० पत्रकं वर्तमानपत्रात किंवा घरोघरी वाटण्यासाठी एका व्यक्तीला २-३ दिवस लागतील. त्याचा खर्च साधारणपणे ₹१,५०० ते ₹२,००० येईल.

एकूण अंदाजित खर्च: ₹१०,००० ते ₹११,५००

या खर्चात तुम्हाला ५,००० छापील कागद मिळाले, जे लोकांपर्यंत पोहोचतील (अशी आपण आशा करूया).

ऑनलाइन जाहिरातीचा खर्च (तेवढ्याच बजेटमध्ये)

आता समजा, तुमच्याकडे जाहिरातीसाठी ₹१०,००० चे बजेट आहे. हे पैसे तुम्ही फेसबुक किंवा गुगलसारख्या प्लॅटफॉर्मवर कसे वापरू शकता ते पाहू.

ऑनलाइन जगात खर्च ‘प्रति क्लिक’ (Cost Per Click – CPC) किंवा ‘प्रति हजार लोकांना दाखवण्यासाठी’ (Cost Per Mille – CPM) या पद्धतीने मोजला जातो.

• उदाहरण १ (प्रति क्लिक): समजा, तुमच्या जाहिरातीवर एका क्लिकचा खर्च सरासरी ₹१० आहे. याचा अर्थ, जेव्हा कोणीतरी तुमच्या जाहिरातीत रस दाखवून त्यावर क्लिक करतो आणि तुमच्या वेबसाइटवर येतो किंवा तुम्हाला कॉल करतो, तेव्हाच तुमचे ₹१० खर्च होतात. या हिशोबाने, ₹१०,००० मध्ये १,००० गरजू आणि उत्सुक लोक तुमच्या व्यवसायापर्यंत पोहोचू शकतात.
• उदाहरण २ (प्रति हजार लोकांना दाखवणे): फेसबुकवर, विशेषतः पुणे सारख्या शहरात, साधारणपणे ₹१५० ते ₹२०० मध्ये तुम्ही तुमची जाहिरात १,००० लोकांपर्यंत पोहोचवू शकता. या हिशोबाने, ₹१०,००० मध्ये तुम्ही तुमची जाहिरात ५०,००० पेक्षा जास्त वेळा तुमच्या संभाव्य ग्राहकांना दाखवू शकता.

आकड्यांच्या पलीकडील गोष्ट

वरवर पाहता, दोन्हीकडचे आकडे कदाचित सारखे वाटू शकतील. पण खरा फरक आकड्यांमध्ये नाही, तर त्यातून मिळणाऱ्या ‘गुणवत्तेमध्ये’ (Quality) आहे. ५,००० लोकांपर्यंत पोहोचलेली पत्रकं आणि ५०,००० वेळा पाहिलेली ऑनलाइन जाहिरात यात जमीन-अस्मानाचा फरक आहे, आणि तो फरक पुढच्या मुद्द्यात स्पष्ट होईल.

पोहोच (Reach) आणि लक्ष्यीकरण (Targeting): मासे कुठे आहेत, तिथेच जाळे टाका!

हा जाहिरातीमधील सर्वात महत्त्वाचा नियम आहे. तुमची जाहिरात योग्य व्यक्तीपर्यंत पोहोचली नाही, तर ती व्यर्थ आहे. इथेच पत्रक आणि ऑनलाइन जाहिरातीत सर्वात मोठे अंतर निर्माण होते.

पत्रकाची पोहोच: अंदाधुंद गोळीबार (Firing Blindly)

जेव्हा तुम्ही पत्रकं वाटता, तेव्हा तुम्ही एका मोठ्या परिसरात ती सर्वांना वाटून टाकता. हे समुद्रात अंदाधुंद जाळे फेकण्यासारखे आहे. तुमच्या जाळ्यात तुम्हाला हवा असलेला मासा येईलच याची काहीही खात्री नसते.

• उदाहरणे:
  • तुम्ही एका उच्चभ्रू फर्निचर दुकानाची जाहिरात करत असाल, पण तुमचे पत्रक जवळच्या हॉस्टेलमधील विद्यार्थ्यांच्या हातात पडते, ज्यांना त्याची अजिबात गरज नाही.
  • तुम्ही एका मांसाहारी हॉटेलची जाहिरात करत असाल आणि तुमचे पत्रक एका कट्टर शाकाहारी कुटुंबाच्या घरात जाते.
  • तुम्ही लहान मुलांच्या कपड्यांच्या दुकानाची जाहिरात करत असाल आणि तुमचे पत्रक अशा घरात जाते जिथे लहान मुलेच नाहीत.

याला ‘होप मार्केटिंग’ (Hope Marketing) म्हणतात. तुम्ही फक्त आशा करत बसता की योग्य व्यक्तीपर्यंत तुमची जाहिरात पोहोचेल. यात ९०% पेक्षा जास्त खर्च, कागद आणि मेहनत वाया जाते.

ऑनलाइन जाहिरातीचे लक्ष्यीकरण: अचूक नेमबाजी (Precision Shooting)

ऑनलाइन जाहिरात म्हणजे लेझर गाईडेड मिसाईलसारखे आहे. तुम्ही तुमची जाहिरात नेमकी कोणाला दाखवायची हे ठरवू शकता. हे एखाद्या मच्छिमाराने सोनार (Sonar) वापरून समुद्रात नेमके मासे कुठे आहेत हे शोधून, फक्त तिथेच आपले जाळे टाकण्यासारखे आहे.

तुम्ही खालील गोष्टींच्या आधारे तुमचे ग्राहक निवडू शकता:

• वय (Age): तुम्ही एका कोचिंग क्लासची जाहिरात फक्त १७ ते २२ वयोगटातील तरुणांनाच दाखवू शकता.
• लिंग (Gender): तुम्ही स्त्रियांच्या सौंदर्यप्रसाधनांची जाहिरात फक्त महिलांनाच दाखवू शकता.
• ठिकाण (Location): तुम्ही कोथरूडमधील तुमच्या रेस्टॉरंटची जाहिरात फक्त कोथरूड, कर्वे नगर आणि डेक्कनच्या ५ किलोमीटर परिसरातील लोकांनाच दाखवू शकता.
• रस (Interests): तुम्ही एका ट्रेकिंगच्या साहित्याच्या दुकानाची जाहिरात अशा लोकांना दाखवू शकता ज्यांना फेसबुकवर ‘ट्रेकिंग’, ‘सह्याद्री’ किंवा ‘गडकिल्ले’ यांमध्ये रस आहे.
• वर्तन (Behavior): तुम्ही अशा लोकांनाही जाहिरात दाखवू शकता ज्यांनी नुकतेच तुमच्या स्पर्धकाच्या वेबसाइटला भेट दिली आहे किंवा तुमच्यासारख्या उत्पादनासाठी गुगलवर शोध घेतला आहे.

यामुळे तुमचा एकही रुपया वाया जात नाही. तुमची जाहिरात फक्त आणि फक्त तुमच्या संभाव्य ग्राहकांपर्यंतच (Potential Customers) पोहोचते.

परिणामांचे मोजमाप (Measurement): तुमचा पैसा कुठे गेला, हे तुम्हाला कळते का?

व्यवसायात हिशोब महत्त्वाचा असतो. तुम्ही खर्च केलेल्या प्रत्येक रुपयाचा परतावा (Return on Investment – ROI) मिळायला हवा.

पत्रकाचे परिणाम: एक मोठे प्रश्नचिन्ह

पत्रक वाटून झाल्यावर तुम्ही स्वतःला काही प्रश्न विचारा:

• ५,००० पैकी किती पत्रकं लोकांपर्यंत पोहोचली?
• त्यातील किती लोकांनी ती वाचली?
• किती जणांनी ती लगेच कचऱ्यात फेकली?
• किती ग्राहक फक्त पत्रक वाचून तुमच्या दुकानात आले?

या प्रश्नांची तुमच्याकडे कोणतीही ठोस उत्तरे नसतात. सर्व काही अंदाजे (Guesswork) असते. तुम्ही तुमच्या यशाचे मोजमाप करू शकत नाही.

ऑनलाइन जाहिरातीचे परिणाम: प्रत्येक गोष्टीचा हिशोब

ऑनलाइन जाहिरातीचे सर्वात मोठे वैशिष्ट्य म्हणजे तुम्ही प्रत्येक गोष्टीचा ‘पक्का हिशोब’ ठेवू शकता. तुम्हाला डॅशबोर्डवर स्पष्टपणे दिसते की:

• इम्प्रेशन्स (Impressions): तुमची जाहिरात किती लोकांनी पाहिली.
• क्लिक्स (Clicks): किती लोकांनी तुमच्या जाहिरातीवर क्लिक केले.
• पोहोच (Reach): तुमची जाहिरात किती वेगवेगळ्या लोकांपर्यंत पोहोचली.
• खर्च: प्रत्येक क्लिकसाठी किंवा प्रत्येक हजार लोकांसाठी किती पैसे खर्च झाले.
• ग्राहक प्रोफाइल: कोणत्या वयोगटातील, कोणत्या शहरातील आणि स्त्री की पुरुषांनी तुमच्या जाहिरातीला जास्त प्रतिसाद दिला.

ही माहिती सोन्यासारखी असते. या माहितीच्या आधारे तुम्ही तुमच्या पुढच्या जाहिरात मोहिमेला अधिक प्रभावी आणि कमी खर्चिक बनवू शकता. तुम्हाला कळते की काय चालते आणि काय नाही.

अंतिम निर्णय: तुमच्या व्यवसायासाठी काय जास्त फायदेशीर?

चला, दोन्ही पद्धतींची एका सोप्या तक्त्यामध्ये अंतिम तुलना करूया:

निष्कर्ष स्पष्ट आहे:

पत्रक वाटणे हा एक ओळखीचा आणि सोपा मार्ग वाटत असला तरी, त्यात होणारा पैशाचा, वेळेचा आणि मेहनतीचा अपव्यय खूप जास्त आहे. याउलट, ऑनलाइन जाहिरात ही एक अत्यंत कार्यक्षम, अचूक, कमी खर्चिक आणि पूर्णपणे मोजता येणारी पद्धत आहे. आजच्या काळात, कोणत्याही हुशार आणि वाढीची इच्छा असणाऱ्या व्यावसायिकासाठी ऑनलाइन जाहिरात हाच सर्वात फायदेशीर पर्याय आहे.

बदल करणे आणि नवीन गोष्टी स्वीकारणे सुरुवातीला थोडे अवघड वाटू शकते. पण व्यवसायात टिकून राहायचे असेल आणि वाढ करायची असेल, तर काळासोबत चालणे आवश्यक आहे.

तुमच्या व्यवसायासाठी ऑनलाइन जाहिरात कशी काम करू शकते? कमीत कमी बजेटमध्ये तुम्ही तुमच्या योग्य ग्राहकांपर्यंत कसे पोहोचू शकता?

याबद्दल अधिक जाणून घेण्यासाठी, कोणत्याही खर्चाशिवाय किंवा दबावाशिवाय, एका अनौपचारिक (informal) चर्चेसाठी खालील बटणावर क्लिक करून आम्हाला थेट WhatsApp करा. आम्ही तुमचा व्यवसाय समजून घेऊन तुम्हाला योग्य मार्ग दाखवू.